ساختار منطقی فلسفه های اشراقی

کتب فلسفی اشراق، توسط «شهاب‌الدین سهروردی» یا «شیخ اشراق»، در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم، ارائه شد. وی، در کتاب «حکمت‌الاشراق»، به اصول و فروع این نظریه، پرداخته ‌است. این فلسفه از همان آغاز پیدایش، در برابر فلسفه ارسطویی مشا عرض اندام کرد؛ فلسفه‌ای که پیشینه‌ای استوار و بی‌بدیل در سنت فلسفی مسلمانان داشت و فیلسوفان برجسته‌ای همچون ابن‌سینا از حامیان و مروجان آن بودند. روشن است که طرح نو درانداختن در برابر فلسفه نیرومند مشا ـ با آن همه نفوذ و رسوخ در عقل و ذهن پژوهندگان فلسفه آن زمان، و نیز عظمت ارسطو و بوعلی نزد ایشان ـ کاری سخت و شگفت می‌نمود، لیکن چنین کار دشواری به دست توانای شیخ اشراق صورت گرفت. وی به‌رغم عمر کوتاهش، در بیشتر مباحث عقلی همچون الهیات (مابعد‌الطبیعه نوری) و طبیعیات و حتی منطق و بلکه در روش فلسفی، در برابر فلسفه مشا آراي نویی عرضه کرد که از نبوغ و عظمت روحی و فکری این فیلسوف بزرگ خبر می‌دهد. این کتاب، کوششی است در راستای پژوهش‌های معاصر که می‌خواهند خوانشی دقیق‌تر و معیاری ظریف‌تر برای نقادی بخشی از فلسفه‌های اسلامی به دست دهند. در این مطالعه، بررسی می‌شود که فلسفه‌های اخلاق اسلامی با چه منطقی همراهند، مسئله مورد بررسی دیگر کتاب این است که متافیزیک اشراقی چه منطقی را به بار می‌آورد.