ادیان و مکتبهای فلسفی هند

ساختار بنیادین این دو جلد کتاب،با هم تفاوت دارد:جلد اول،در بخش نخست بیشتر به دوران آغازین تفکر هندو اختصاص می یابد،یعنی وداها و اوپانیشادها؛سپس از ظهور ادیانی سخن می گوید که از دل کشاتریاها(طبقه اشراف)برخاستند،مانند کیش بودا،و آیین جین؛و در ادامه به شرح و بسط دوره حماسی،اهمیت بهاگاوات گیتا،و سرانجام چهار مکتب بزرگ بودایی یعنی مکاتب فلسفی ماهایانا می پردازد.مجموعه این تفکرات ژرف و مکاتب گوناگون،از هند آن دوران،یعنی قرن پنجم و ششم قبل از میلاد،یک کانون بزرگ و مهم فرهنگی می سازد،به طوریکه هند در قلب آسیا همان جایگاه محوری و خلاقی را به خود اختصاص می دهد که یونان در غرب.اگر بتوان یونان را از دیدگاه غربی معجزه ای در عرصه تفکر به شمار پاورداز دیدگاه آسیای بزرگ این هند است که همان نقش اعجاز آمیز را ایفا می کند. جلد دوم کتاب به مراتب از جلد اول تخصصی تر است و بیشتر به شش مکتب بزرگ آیین هندو می پردازد که عبارتن از منطق(نیایادارشانا)طبیعیات(وی شیشیکادارشانا) جهانشناسی(سانکهیادارشانا)روانشناسی یا آداب ریاضت یعنی مراقبه ذهنی و ضبط حواس و استغراق در ذلت برهمن (یوگادارشانا) اصالت صوت (پوروامی مانسا) و حکمت الهی (ودانتا) و شعب گوناگونش.