در احوال و اندیشه های آیت الله علامه شیخ محمد خالصی زاده (قدس سره) بر اساس خاطرات آیت الله شیخ محمدمهدی خالصی

این کتاب، دومین مجلد از مجموعه «تاریخ شفاهی طلایه‌داران صلح و وحدت اسلامی» است که در آن به بررسی زندگی، احوال و اندیشه‌های آیت‌الله علامه «شیخ محمد خالصی‌»، معروف به «خالصي‌زاده»، براساس خاطرات آیت‌الله «شیخ محمدمهدی خالصی‌» پرداخته می‌شود. شیخ محمد، از علماى مبارز علیه استعمار انگلیس در ایران و عراق است که در سال ۱۳۰۸ قمری در شهر کاظمین به دنیا آمد. پدرش شیخ مهدى خالصى‌ از مراجع شیعیان از خاندان خالصى در کاظمین عراق بود. پس از آغاز جنگ جهانى اول و حمله انگلیس به بندر فاو در سال ۱۳۳۲، خالصى‌زاده به همراه پدرش و آیت‌اللّه «سیدمهدى حیدرى» از علماى کاظمین، مردم این شهر را براى جنگ با انگلیسی‌ها بسیج کردند. در قیام مردم عراق در ۴ شوال سال 1338ق/1920م، به رهبرى «میرزا محمدتقى شیرازى» در کربلا، خالصى‌زاده به مردم انقلابى پیوست و در کنار رهبرى این قیام، یکى از گردانندگان اصلى آن شد. انگلیسی‌ها براى سرکوب قیام، کربلا را محاصره کردند و تسلیم شدن هفده نفر از رهبران قیام را از شروط ترک مخاصمه دانستند و سرانجام وارد کربلا شدند، ولى نتوانستند شیخ محمد را دستگیر کنند. در سال 1340ق/1921م، «ملک فیصل»، قرارداد تحت‌الحمایگى انگلیس را در قبال پادشاهى عراق پذیرفت که به اعتراضات گسترده مردمى انجامید. در پى آن، کمیته‌اى پنج نفره از شخصیت‌هاى سیاسى و مذهبى تشکیل شد که خالصى‌زاده نیز عضو آن بود. اعضاى این کمیته در دیدار با ملک فیصل، مخالفت مردم عراق با قیمومت انگلستان را اعلام نمودند. مراجع اعلى نظير «حاج میرزا محمدحسین نائینى»، «شیخ محمدمهدى خالصى» و «سیدابوالحسن اصفهانى» در فتوایى انتخابات را تحریم کردند که این امر درنهایت به ناکامى فیصل در اجراى انتخابات عمومى و تشکیل مجلس مؤسسان منجر شد. حکومت با هجوم به خانه شیخ محمدمهدى خالصي‌ و بازداشت وى و چند تن دیگر و سپس تبعید آنان به حجاز و قم تلاش کرد تا جریان مخالفت علما را به بهانه ایرانى بودن برخى از آنان به مسائل قومى نسبت دهد. از سوى دیگر گسترش مبارزات مردمى علیه قیمومت انگلیس، به تبعید شیخ محمد خالصى‌زاده و «سیدمحمد صدر» از سوى مقامات انگلیسى به ایران انجامید... .