تاریخ تصوف و عرفان

تصوف ، درویشی یا عرفان (نوعی طریقت اسلامی) روش زاهدانه بر اساس شرع و تزکیه نفس و اعراض از دنیا برای وصول به حق و استکمال نفس است. تصوف در لغت پشمینه پوشی است و نسبت این جماعت بدلیل پشمینه پوشی است و این نشانه زهد بوده است. تصوف بیشتر با آداب طریقت همراه است در حالیکه عرفان مکتبی جامع و مطلق سلوک معنوی و اعم از تصوف است و در بعضی موارد عرفان سلوک برتر دانسته شده است.

بعبارتی تصوف روشی از سلوک باطنی دینی در دین اسلام است. در تعریف تصوف ، نظرات مختلفی بیان شده اما اصول آن بر پایه طریقه ایست که شناخت خالق جهان ، کشف حقایق خلقت و پیوند بین انسان و حقیقت از طریق سیر و سلوک عرفانی باطنی و نه از راه استدلال عقلی جزئی میسر است. موضوع آن نیست شدن خود ، و پیوستن به خالق هستی و روش آن اصلاح و کنترل نفس و ترک علایق دنیوی و ریاضت و خویشتن داری است.

ظاهرا واژه صوفی در قرن دوم ، در برخی از سرزمینهای اسلامی بخصوص در بین‌النهرین ، متداول شد. کسانی که در قرن دوم صوفی خوانده می‌شدند ، تشکیلات اجتماعی و مکتب و نظام فکری و عرفانی خاصی نداشتند ؛ به‌عبارت دیگر ، تشکیلات خانقاهی و رابطه مرید و مرادی و آداب و رسوم خاص صوفیه ، و هم‌چنین نظام فکری و اعتقادی ای که جنبه‌نظری تصوف را تشکیل می‌دهد ، در قرن دوم و حتی در ربع اول قرن سوم پدید نیامده بود.