تک‌گفتارهای موضوعی (طرح کوششی نو در راه شناخت تحقیقی اسلام)

موضوع این کتاب، تلاشی است که بر اساس مشاهده ضرورت پژوهش گروهی در مسائل دینی که از دغدغه های همیشگی شهید بهشتی در بیش از سی سال فعالیت علمی او بوده است شکل گرفته است. چالش های سهمگین ناشی از گسترش دامنه موضوعات جدیدی که اسلام شناسان در عصر حاضر با آن مواجه هستند از یک سو و میزان خطاپذیری استنباط های قائم به فرد از سوی دیگر، وی را به سمت تشکیل گروه های تحقیقاتی در موضوعات گوناگون سوق داد.تشکیل کارگروه پژوهشی در موضوع چیستی حکومت اسلامی در آخرین سال های دهه 1330 از این جمله است. دوران پربار مدیریت مرکز اسلامی هامبورگ (1349-1344) و گفت وگوهای متنوع و متعدد با ادیان و مذاهب دیگر در اروپا، ضرورت این رویکرد را دوچندان برجسته کرد. از همین رو ایشان پس از بازگشت از آلمان، رایزنی برای تشکیل یک پژوهش گروهی منسجم را با دوستان و همفکران آغاز کرد. این پیشنهاد از سوی برخی از آنان مانند آیات موسوی اردبیلی، مهدوی کنی، دکتر باهنر و دکتر مفتح با استقبال مواجه شد و برخی دیگر مانند آیت الله مطهری با وجود تأکید بر اهمیت آن، در ثمردهی آن به صورت کار گروهی ابراز تردید کردند.به هر حال، با ارائه طرح اولیه که متن آن را در این کتاب می خوانید، «مرکز تحقیقات اسلامی» در سال 1349 تأسیس و در مکان «مکتب امیرالمؤمنین(ع)» جنب «مسجد امیرالمؤمنین(ع)» واقع در خیابان نصرت تهران آغاز به کار کرد. کتاب های لازم تهیه شد و گروه های دو نفره به یادداشت برداری در موضوعات تعیین شده مشغول شدند. اهمیت کار برای دکتر بهشتی چنان بود که پس از سامان بخشی به کتاب های تعلیمات دینی دبیرستان و دوره راهنمایی که با همکاری دکتر باهنر و دکتر گلزاده غفوری و با یاری دکتر برقعی انجام گرفت، خود را در سال 1355 از خدمت در آموزش و پرورش بازنشسته کرد تا به طور تمام وقت به آن بپردازد. حاصل آن تلاش ها، هزاران صفحه یادداشت و تهیه پیش نویس چند مطلب بود که متأسفانه با اوج گیری مبارزات و سپس پیروزی انقلاب اسلامی، آن کار سترگ ناتمام ماند.