موضوع کتاب حاضر، طرح نظریههای دکتر «علی شریعتی» پیرامون وظایف و مسئولیتهای روشنفکران در جامعه است. این کتاب، مشتمل بر یک سخنرانی با عنوان «روشنفکر و مسئولیت او در جامعه» یک دستنوشته با نام «روشنفکر مسئول کیست؟» از دکتر علی شریعتی است. شریعتی ذیل این عناوین میکوشد تعریفی از روشنفکری ارائه دهد و تفاوت روشنفکر با دانشمند و سیاستمدار را به مخاطب تفهیم نماید. از جمله سرفصلهای مباحث کتاب میتوان به این موارد اشاره کرد: «روشنفکر اصل و روشنفکر کپیه»؛ «مسخ یا وارونگی مفاهیم»؛ «ملیتگرایی»؛ «نسبیت حقایق اجتماعی»؛ «علمپرستی روشنفکر»؛ «تهاجم و تدافع و نهضت رنسانس»؛ «یثرب، خاستگاه تمدنی جوشان» و «روشنفکر مسئول کیست؟».