انسان بی خود

مطالب کتاب انسان بی‌خود، ابتدا به شکل سخنرانی در دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه تهران ایراد شده و سپس در مجموعه‌‌ای، پس از حک و اصلاحاتی توسط خود دکتر شریعتی منتشر شده. تاریخ این سخنرانی به احتمال قوی به سال‌های 49-1348 بازمی‌گردد. کتاب عمدتا بر محور مفهوم الیناسیون می‌چرخد؛ مفهومی که دکتر شریعتی آن را به "بی‌خود"، "از خود بیگانگی"، "جن‌زدگی" و... تعبیر کرده است. در این سخنرانی‌ شریعتی از مذهب، پول، عرفان و... هم‌چون عوامل متعدد از خودبیگانگی نام می‌برد و راه حل و پادزهر این "بی‌خود" شدن را خودآگاهی می‌داند. او می‌گوید: "انسان در موقع کار کردن جذب ابزار کار و هدف کار است و بنابراین غافل از خویشتن است. از اتمام تمدن مادی و همه‌ی این فن و صنعت به قیمت لحظاتی ساخته شده و به وجود آمده است که انسان، خود را احساس نمی‌کرده است و ابعاد گوناگون و موارد و مصالح "تمدن"، که به قول "مارکس" مجموعه‌ای از "کارهای فشرده است"، مجموعه‌ای از لحظه‌هایی در زندگی است که انسان در آن لحظات به واقع زندگی نمی‌کرده است و "خود" نبوده است، و به قول "هایدگر"، همه به قیمت قربانی شدن زندگی و لحظات آزاد و واقعیت وجود اصلی و حقیقی آدمی است؛ یعنی نتیجه‌ی "غفلت" از خویشتن است...".