از زردشت تا مانی

از زردشت تا مانی مجموعه‌ی چهار درس‌گفتار است که گراردو نیولی، ایران‌شناس بزرگ ایتالیایی، در آوریل 1983 در کولژ دو فرانس ارائه داده است. وی در این چهار درس‌گفتار نتایج تحقیقاتش را در سه موضوع و سه دوره‌ی تاریخ دینی ایران پیش از اسلام ارائه می‌کند: پیدایش دین زردشتی و نخستین مرحله‌ی گسترش آن، مسئله‌ی دین ایرانیان در زمان هخامنشیان، و جدال میان آیین مانوی و مزدایی در عهد نخستین پادشاهان ساسانی. در دو درس اول تنها به یک موضوع پرداخته می‌شود: خاستگاه دین زردشتی. درس اول مقدمه‌ی ناگزیر درس دوم است، یعنی خاستگاه یا میهن و زمان زردشت، حال آن‌که درس سوم به هخامنشیان و درس چهارم به آغاز عهد ساسانی مربوط می‌شود. آخرین فصل این کتاب شرح مواجه این دین ملی با دین جهان‌گرای مانوی است.