حکومت علوی و بحران اشرافی گری

اشرافیت در مفهوم عام، برتری جویی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است. ناکثین یا همان اصحاب جمل، نماینده اشرافیتی بودند که بعد از اسلام در مدینه شکل گرفتند. آنها برخی صحابی تازه به دوران رسیده بودند که در دوره ی زمامداری خلفا پدید آمدند. آنها با سوء استفاده از سوابق خود و با بهره مندی از مواهب اقتصادی پدید آمده، طبقه اشراف مدینه را بوجود آوردند.
اشرافیت قاسطین امتداد همان اشرافیت مکه، قبل از ظهور اسلام بود. بنی امیه بعد از ظهور اسلام موقعیت اجتماعی و اقتصادی خود را از دست داده، و پیوسته در پی راه یابی به صدر قدرت و تصاحب حکومت بود. بهترین زمان برای دستیابی به قدرت برای این دو گروه اشرافی (ناکثین و قاسطین)، سال های پایانی حکومت خلیفه سوم و آغاز دوران حکومت نوپای امام علی (ع) بود. آرمان حکومت علوی احیای جامعه بر مبنای سنت نبوی بود؛ اما جریان های مخالف، گرایش بیشتری نسبت به حفظ وضعیت پیشین داشتند. چنین شد که حکومت علوی عرصه مخالفت و رویارویی هر دو گروه اشرافی قرار گرفت. وجه مشترک جنگ های جمل و صفین جاه طلبی و فزون خواهی اشرافی است، اما جنگ نهروان شورش طبقات متحجر و کج فهم با رویکرد اعتقادی است.