گونه شناسی نثر فارسی در عصر قاجار

در تاریخ ایران، عصر قاجار، به تعبیری، دوران گذار از جامعه‌ای سنتی به سمت‌وسوی جامعه‌ای مدرن به‌شمار می‌آید و تحولات گسترده‌ای در ابعاد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ادبی در این دوران پدید آمده است. یکی از مهم‌ترین تفاوت‌هایی که می‌توان میان ادبیات عصر قاجار و دوره‌های پیش از آن برشمرد، توجه ویژه به نثر‌نویسی در حوزه‌های مختلف و پیداییِ گونه‌های تازه در این عرصه است. با توجه‌ به‌ اینکه‌ سنت‌ ادبی‌ ما بر پایۀ شعر شکل‌ گرفته‌ است‌،‌ این‌ رویکردِ تازه‌ از اهمیت فراوانی برخوردار است و لازم است ابعاد گوناگون آن، هر چه بیشتر، مورد مطالعه قرار گیرد. پژوهش‌ حاضر به‌ بررسی‌ گونه‌های نثرِ فارسی در عصر قاجار اختصاص دارد و‌ تا حدّ امکان‌، جوانب‌ مختلف‌ این‌ گونه‌ها بررسی شده است. در گزینش نمونه‌ها، تلاش شده است مطالبی انتخاب شود که نشانگر ویژگی‌های نثر آن گونۀ ادبی و همچنین دارای اهمیت محتوایی باشد و خواننده با مطالعۀ آن‌ها، نسبت به وضعیت سیاسی و فرهنگی و اجتماعی آن دوران، آگاهی بیشتری به دست آورد.