نخل و همسایه ها ماهیتی ضداستعماری دارد. قهرمان داستان این رمان یک زن نانوا به نام سلیمه که در دوران پادشاهی ملک فیصل آخرین پادشاه عراق، با سختی روزگار می گذراند. داستان مربوط به دورانی است که انگلیسی ها عراق را اشغال کرده و از نفت و منابعش استفاده می کردند. در نتیجه در عراق هم مثل ایران که از آمدن نیروهای بیگانه ضربه زیادی خورده بود، آرد نایاب و مردم مبتلا به قحطی می شوند. در این داستان خانه ای قدیمی و دوری وجود دارد که همسایه ها در آن، دور هم زندگی می کنند و شبیه به خانه «همسایه ها»ی احمد محمود است.