گشایش و رهایش

کتاب «گشایش و رهایش» یکی از آثار ناصرخسرو قبادیانی است که در طی سی پرسش و پاسخ علاوه بر مسایل دینی، کلامی، و فلسفی و هستی شناسی به موضوعاتی مانند فیزیک، نجوم و گیاه شناسی و زمین شناسی می پردازد و به این پرسش ها پاسخ های فلسفی می دهد. منشأ همه ی نسخه های خطی و چاپی گشایش و رهایش موجود در ایران فقط از روی نسخه ای رونویسی شده است که متعلق به سیدنصرالله تقوی، رئیس دیوان عالی کشور، رئیس دانشکده معقول و منقول، عضو پیوسته فرهنگستان ادب و زبان فارسی، مولف و مصحح بوده است. این نسخه گشایش و رهایش در یک مجموعه حاوی سه کتاب در ۱۷۲ برگ و هر صفحه ۲۱ سطر دارد. اولین کتاب کشف المحجوب ابویعقوب سجستانی است، کتاب دوم گشایش و رهایش، و کتاب سوم کتاب کوچکی با عنوان معرفت آفرینش انسان است. هانری کربن، تاریخ کتابت این نسخه را مربوط به قرن ششم می داند اما سعید نفیسی با تشخیص او موافق نیست و آن را متعلق به قرن هشتم هجری می داند. سعید نفیسی دو دلیل برای این تاریخ می آورد، یکی اینکه در پشت ورق اول این نسخه، صاحب آن نوشته است که آن را در سال ۸۰۴ قمری خریداری کرده است و دیگر آن که نوع رسم الخط و کاغذ کتاب مربوط به پیش از سال ۸۰۴ هجری است. از این مجموعه جز رونوشت هایی که از آن باقی است هیچ اطلاعی در دست نیست و در فهرست نسخ خطی کتابخانه های ایران و دیگر کشورها دیده نمی شود. احتمال زیادی دارد که این نسخه خریده شده و در یک مجموعه خصوصی در ایران و یا در خارج از کشور نگهداری می شود. از این نسخه چندبار رونویسی شده و چند رونوشت از آن وجود دارد.