المعرب

این کتابی است که در آن از واژه‌های عربی‌ شده‌ای یاد می‌کنیم که در زبان عربی، قرآن‌کریم، سخنان پیامبر (ص)، صحابه و تابعین و در چکامه‌ها و گزارش‌ها آمده است تا با این کتاب وام‌ واژه‌ها از واژگان سره عربی بازشناخته شوند.

در شناخت این واژه‌ها سودی ارزنده نهفته است، زیرا با این کار از واژه‌های مشتق و ساخته شده از ریشه عربی پاسداری می‌شود تا چیزی از زبان عربی در زبان‌های دیگر و از سایر زبان‌ها در زبان عربی در نیاید. وام‌ واژه‌ها چون در اصل خود عربی نبوده‌اند، آن‌ها را غیر عربی دانسته‌اند. اما پس از عربی گرداندن آن‌ها، عربی شده‌اند. بنابر این وام‌ واژه‌های عربی شده در حال حاضر عربی ولی در اصل خود عجمی هستند.

به‌طور کلی المعرب یک اثر ذوقی و خلاقانه است. همچنین این کتاب یک اثر پژوهشی و ادبی بسیار مهم است و فرهنگ لغتی که به این شکل کلمات را جمع‌آوری کرده باشد، به ندرت پیدا می‌شود. المعرب ‌ و نسخه برگردان شده آن که از انتشارات امیرکبیر منتشر شده است، از جمله کتاب‌هایی هستند که برای پژوهشگران و مترجمان زبان عربی و حتی مفسران قرآن و روایات کتاب‌هایی مرجع و پرکاربرد محسوب می‌شود.

کتاب المعرب اثر فاخر «ابومنصور موهوب‌ بن‌ احمد» معروف به «جوالیقی» ادیب، لغت‌شناس ‌و معرب‌شناس بغدادی قرن ‌ششم‌ است. او از اساتید مدرسه نظامیه بغداد بوده و کتاب‌های بسیاری در زمینه صرف و نحو، لغت و ادبیات از او به جا مانده است. کتاب «فرهنگ واژگان عربی شده از زبان‌های غیر عربی به روش الفبایی» که از کتاب المعرب برگردانده شده