شخصیت اصلی داستان دیوانه جبران خلیل جبران کسی است که نور نبوت و حقیقت بر او تابیده است؛ بنابراین از مردم میخواهد که هرچه او میبیند را ببینند. مردم که از درک مکاشفات او ناتوان هستند، او را نابهنجار و دیوانه میشمارند. زندگی دیوانه همچون اغلب بیداردلان با آوارگی، رنج، تبعید و قتل به پایان میرسد. داستانهای پیشگام حول محور خویشتن و رابطه انسان با جهان و هستی میگذرد. جبران در این اثر، گرایش انتقادی خود را به نمایش گذاشته است. سرگشته ترکیبی جدید از روایت دیوانه و پیشگام است. مشرب فکری این نویسنده لبنانی، اعتقادات عرفانی، ارزشهای ماورایی و ژرفنگری او در این اثر جمع شدهاند.