نسیم انس

کتاب حاضر مجموعهٔ مقالاتی است دربارهٔ تصوف ایرانی از دکتر پورجوادی. مولف در مقدمهٔ کتاب آورده: وجه اشتراک مقالاتی را که در این دفتر به چاپ رسیده اگر بخواهم در یک جمله خلاصه کنم این است که همهٔ آنها کم و بیش به مباحث تصوف ایرانی و شرح معانی و مضامین شعر صوفیانهٔ پارسی مربوط می‌شود. در این مقالات به اندیشه‌ها و سخنان و اشعار بزرگانی چون احمد غزالی و عین‌القضات همدانی و عطار و مولانا و سعدی و در مقالهٔ «نسیم انس» بخصوص به حافظ توجه داشته‌ام.دکتر پورجوادی در مقالهٔ نسیم انس آورده: «نفس کشیدن کاری حیاتی است که ما به طور طبیعی و غریزی انجام می‌دهیم، آن‌قدر طبیعی که ما معمولا توجهی به آن نداریم، مگر اینکه مانعی بر سر این کار پیش آید یا هوا به‌طور محسوسی آلوده شود یا به دلایلی دیگر توجه ما به آن جلب شود. اما همین نفسی که ما از روی غفلت می‌کشیم، دمی که فرو می‌بریم، از نظر اهل معرفت مظهر عجایب است و توجه کردن به آن و آگاه بودن از آن و متمرکز کردن همهٔ هوش و حواس خود به آن، کاری که عرفای ما در قدیم به آن «پاس انفاس» گفته‌اند، نخستین و مهمترین گام در سلوک راه باطن و دل‌آگاهی به شمار می‌آید. عارفان خدای خود را در نفس خویش جسته‌اند و از این رو پاس انفاس داشتن را عبادت دانسته‌اند، چنانکه از قول بایزید بسطامی نقل کرده‌اند که گفت: «عبادتْ اهل معرفت را پاس انفاس است» سعدی نیز که در مقدمهٔ گلستان در هر نفسی دو نعمت موجود دانسته و برای هر نعمتی شکری واجب، در حقیقت به همین عبادت اشاره کرده است، چه در همین شکر کردن است که انسان مراقب نفس‌های خویش می‌گردد…»دیگر مقالات کتاب عبارتند از : سگ کوی دوست و خاک راهش، تیر عاشق‌کش، در آستان لامکان، مولوی و تصوف خراسان، از نیستان تا مرا ببریده‌اند، قصه‌های عشق مجنون، تشبیه و تنزیه، شعر عارفانه و شعر رندانه، ابلیس دو رو.