باغ پریشان

عصر قاجار بزنگاهی مهم در تاریخ ایران است که در آن مواجهه چندسویه و عمیق ایران با غرب در عرصه‌های سیاست، فرهنگ و اقتصاد رخ داد و این رویارویی تاثیر انکارناپذیر در ذهن و ضمیر ایرانیان گذاشت. اثری که قبل و ژرف‌تر از هر چیزی باید رد پای آن را در شعر و ادبیات بازجست، عرصه‌ای که ضمیر حساس و تاثیرپذیر شاعران به مثابه پیام‌آوران قوم را باز می‌نمایاند. کتاب باغ پریشان نوشته مهدی میرکیایی به بررسی هویت ایرانی در شعر عصر قاجار پرداخته و به این منظور سه دوره تاریخی را از یکدیگر جدا کرده است. دوره نخست، سال‌های حکومت آقامحمدخان، فتحعلیشاه، محمدشاه و سال‌های نخستین عصر ناصری را دربرمی‌گیرد که در فصل اول کتاب به آن پرداخته شده است. در این دوره نخبگان درک روشنی از موقعیت جغرافیایی ایران، تمایز فرهنگی آن و عمق تاریخی آن داشته‌اند، اگرچه تفاوت‌هایی را باید برای سال‌های آغازین و پایانی این دوره در نظر داشت. جنگ‌های ایران و روس به خصوص در این دوره به شکل‌گیری و تقویت هویت ایرانی انجامیده است.دوره دوم که از نیمه عصر ناصری آغاز می‌شود و موضوع فصل دوم کتاب است، دو ویژگی دارد. اول آنکه آگاهی‌های تازه پیرامون تاریخ گذشته ایران به دست آمده که نمونه برجسته آن هخامنشیان هستند. دوم آنکه در این دوره حلقه روشنفکران در حال شکل‌گیری است، روشنفکرانی که مضامینی چون غیرت آب و خاک و تعصب میهنی را کوک می‌کنند. در نهایت فصل سوم کتاب به دوره سوم یعنی از سال‌های پایانی عصر مظفری تا آخرین سال‌های حکومت قاجاری را در بر می‌گیرد که بسیار پیشروتر از شاعران دوره دوم بر مشروطه خواهی و مضامین آن تاکید می‌کنند.