روزگار سخت

یک سال قبل از کودتای ۱۹۵۴ گواتمالا، کودتای مشابهی در ایران رخ داد که به کودتای ۱۹۵۳ مشهور شد. کودتایی که ما آن را کودتای ۲۸ مرداد می‌خوانیم. کودتایی که اگر رخ نمی‌داد شاید کودتای گواتمالا هم اصلاً اتفاق نمی‌افتاد. امروز بعد از گذشتن سالیان و افشای بسیاری اسناد، دیگر ما می‌دانیم که این دو کودتا فقط شباهت ظاهری ندارند بلکه تماماً برنامه‌ریزی‌شده بودند. (شاید بتوانیم بگوییم موز برای اهالی آمریکای لاتین شبیه نفت برای خاورمیانه است؛ عامل بدبختی و خوشبختی توأمان. شمشیری که هم زخم می‌زند و هم درمان می‌کند.) خواندن روایت ماریو بارگاس یوسا که بسیاری بزرگ‌ترین نویسنده‌ی زنده‌ی حال حاضر دنیا می‌دانندش از کودتای گواتمالا و شباهت‌هایش با کودتای ۲۸ مرداد می‌تواند برای خواننده‌ی ایرانی بسیار الهام‌بخش و حتی حسرت‌بار باشدروزگار سخت مثل بخش عمده‌ی آثار یوسا ترکیب استادانه‌ایست از روایت‌های تخیلی و تاریخی و خواندنش فرصتی است برای آموختن و اثرپذیری از تاریخ در قالب یک روایت داستانی. روزگار سخت نمایش درهم‌تنیدگی مخوف سازوکار قدرت و اقتصاد و تبلیغات در رابطه‌ی بین آمریکای لاتین و ایالات متحده و حتی جهان امروز است، به‌طوری‌که شاید هیچ رمانی به اندازه‌ی روزگار سخت نتواند به ما نشان دهد که پروپاگاندای رسانه‌ای و ایدئولوژیک چیست و چگونه می‌تواند در نسبت با قدرت و اقتصاد به چیزی خطرناک تبدیل شود و کودتایی را انقلاب مردمی جا بزند.