چهار مرحله رشد و تکامل خویشتن
- در این مطلب میخوانید:
مراحل خودشناسی از دیدگاه نیچه
نیچه بر این باور بود که پذیرفتن رنجها و دشواریها لازمۀ زندگی کمالیافته است و انسانها را ترغیب کرد تا سیر خودشناسی را بهعنوان یکی از بزرگترین و پرثمرترین جستوجوهای وجودی بدانند و آن را در چهار مرحلۀ رشد و تکامل خود شرح داد. خودشناسی نخستین گام بهسوی درک معنای وجود است؛ لیکن نیچه یادآور میشود که مسیر خودیابی مسیری آسان و روشن نیست، بلکه تاریک و اسرارآمیز است. خودکاوی، فرودآمدن مستقیم به دالان وجود، اقدامی رنجآور و خطیر است. سفر در این دالان نیازمند آن است که از خود سؤالاتی از این دست بپرسیم:
چه چیز حقیقتاً روح ما را متعالی میسازد؟
چه چیز بر ما غلبه مییابد و ما را خرسند میکند؟
آیا ما توانمندی یا قابلیت حقیقی خود را به کار میبندیم یا از روی ناچاری و با آنچه موجود است زندگی میکنیم؟
ما با علم به اینکه «که هستیم» زاده نشدهایم، بلکه باید خود بشویم. از دیدگاه نیچه خودشدن چیزی است که بیوقفه با پایورزی و دگردیسی در ارتباط است. تنها در صورت متحملشدن چالشهاست که پیشرفت میکنیم. همانطور که مارکوس آئورلیوس میگوید: «مانع، وسیله است. سختی مانع پیشرفت نیست بلکه خاستگاه آن است.»
سه دگردیسی نیچه
فردریش نیچه در شاهکار خود چنین گفت زرتشت، استعارهای زیبا و عمیق از تکامل انسان ارائه میدهد:
«سه دگرديسی جان را بهر شما نام میبرم: چگونه جان شتر میشود و شتر شير و سرانجام، شير كودک.»
نیچه بر این عقیده بود که در چهار مرحلۀ رشد و تکامل خود سه دگردیسی وجود دارد:
- دگردیسی نخست: از گوسفند به شتر
- دگردیسی دوم: از شتر به شیر
- دگردیسی سوم: از شیر به کودک
هریک از این سه دگردیسی تغییر الگوی عظیمی است که آدمی برای رفتن به مرحلۀ بعد باید تجربهاش کند.