معرفی کتاب آوارگان اثر ویت تان نوئن
- در این مطلب می‌خوانید:
در جهانی که بحران پناهندگی اغلب در قالب آمار خشک و گفتمان‌های سیاسی بی‌روح خلاصه می‌شود، کتاب آوارگان به گردآوری ویت‌تان نوئن، برندۀ جایزۀ پولیتزر، تلاشی است برای بازگرداندن روایت به صاحبان اصلی آن. این مجموعه‌جستار، همان‌طور که در معرفی آن آمده، به‌دنبال به‌چالش‌کشیدن تصویر ساده‌انگارانۀ معمول از پناهنده به‌عنوان قهرمان، قربانی یا تهدید است و در عوض بر پیچیدگی و انسانیت افرادی تأکید می‌کند که درباره‌شان زیاد صحبت می‌شود اما خودشان کمتر فرصت بیان تجربیاتشان را پیدا می‌کنند. کتاب با کنار هم قرار دادن روایت‌های بی‌پرده و عمیقاً شخصی نویسندگانی از سراسر جهان، از مکزیک و ایران گرفته تا اوکراین و افغانستان، آوارگی را نه‌فقط جابه‌جایی‌ای مکانی، بلکه دگرگونی روانی عمیق معرفی می‌کند که در آن فرد ناگزیر است با عبور از هویت پیشین خود از اساس «خودی» تازه بسازد.
این تلاش برای بازنمایی چهرۀ انسانیِ آوارگی در واقع تکرار یکی از کهن‌ترین مضامین بشری است. ریشه‌های این مفهوم را می‌توان در عهد عتیق جست‌وجو کرد، جایی که آوارگی نه وضعیتی حاشیه‌ای، که تجربه‌ای بنیادین و محوری به شمار می‌رود. نخستین نمونه‌های آوارگی در مقیاسی کیهانی با هبوط آدم و حوا از باغ عدن رقم می‌خورد؛ تجربۀ از دست دادن یک «خانۀ» مطلق و رانده‌شدن به جهانی که بیگانگی و فقدان، بخشی از سرنوشت انسان است. پس از آن روایت قابیل، که به‌دلیل قتل برادرش هابیل، از سوی خداوند محکوم به «آوارگی و سرگردانی ابدی» بر روی زمین می‌شود، بُعد جدیدی به این مفهوم می‌بخشد؛ آوارگی به‌مثابۀ مجازات، طرد شدن از اجتماع و گسست از حضور خداوند. در واقع، قابیل به سرزمین «نود» (در عبری به معنای سرگردانی) تبعید می‌شود و این مجازات او را به اولین نمونۀ انسانی تبدیل می‌کند که نه تنها از مکان بلکه از حس تعلق و امنیت نیز رانده شده است. این روایت‌های بنیادین در الهیات غربی نشان می‌دهند که آوارگی، پیش از آنکه بحرانی سیاسی مدرن باشد، وضعیتی وجودی است که در آن فرد نه تنها مکان، که جایگاه خود در نظم کیهانی و اجتماعی را از دست می‌دهد. همان بحرانی که نویسندگان کتاب آوارگان هر یک به زبانی امروزی آن را شهادت می‌دهند.
