میم مفهوم فرهنگی

    در این مطلب می‌خوانید:

میم یا مم چیست

میم، واحد اطلاعات فرهنگی است که از طریق تقلید منتشر می‌شود. اصطلاح «میم» را (ازواژۀ یونانی mimema، به‌معنای «تقلید‌شده») در سال 1976 زیست‌شناس تکاملی بریتانیایی ریچارد داوکینز در کتاب خود ژن خودخواه معرفی کرد.

تعریف ریچارد داوکینز از میم

داوکینز میم‌ها را همتایان فرهنگی ژن‌های بیولوژیکی پنداشت و آنها را، همانند ژن‌های «خودخواه»، به‌گونه‌ای فرض کرد که بر بازتولید خود احاطۀ کامل دارند و درنتیجه در خدمت اهداف و غایت خود نیز هستند. با توجه به این اصطلاحات، میم‌ها حامل اطلاعاتی هستند، تکثیر می‌شوند و از فردی به فرد دیگر انتقال می‌یابند، این توانایی را دارند که با تأثیر یا بدون تأثیر بر سازگاری انسانی (تولیدمثل و بقا) تغییر یابند، به‌طور تصادفی جهش یابند، و دست‌خوش انتخاب طبیعی شوند. بااین‌حال مفهوم میم تا حد زیادی به‌صورت نظری باقی مانده است. همچنین با توجه به ایدۀ خودخواهی و به‌کارگیری این مفهوم در زمینۀ تحول فرهنگ‌ها که پایه و اساس حوزۀ ممِتیک را شکل می‌دهد، این مفهوم مناقشه‌انگیز است.

تعریف میم فرهنگی

میم‌ها در یک فرهنگ می‌توانند به اشکال مختلفی درآیند، مانند یک طرزفکر، مهارت، رفتار، عبارت یا سبکی خاص. تکثیر و انتقال یک میم هنگامی رخ می‌دهد که یک فرد واحدی از اطلاعات فرهنگی را که متضمن یک میم است از فرد دیگری کپی کند. فرایند انتقال در درجۀ نخست از طریق ارتباط کلامی، بصری یا الکترونیکی انجام می‌شود، از کتاب و مکالمه گرفته تا تلویزیون، ایمیل یا اینترنت. میم‌هایی که بیشترین موفقیت را در کپی‌شدن و انتقال‌یافتن دارند، در یک فرهنگ غالب می‌شوند.

«دسیسه»، جیمز انسور، 1890

کندوکاو در روابط بین تحول فرهنگی، انتقال فرهنگی، و تقلید منجر به نظریات جالبِ‌توجهی دربارۀ میم‌ها شده است. به‌عنوان مثال، تصورات مختلفی دربارۀ ماهیت میم‌ها پدیدار شده است، مانند اینکه آنها سودمند، خنثی یا مضر هستند. ممکن است میم‌ها ذاتاً مضر تفسیر شوند زیرا به‌ گفتۀ برخی محققان میم‌ها انگل‌ها یا ویروس‌های ذهن‌اند؛ هنگامی که با ذهن انسان تلفیق شوند، هدف اصلی‌شان تکثیرشدن می‌شود، درحالی‌که انسان کنترل کمی بر آنها دارد یا هیچ کنترلی ندارد. بااین‌حال برخی میم‌ها بی‌خطر یا مفید هستند اما می‌توانند خطرناک شوند زیرا پس از آنکه در ذهن انسان جای گرفتند خود را به دست سوءاستفاده می‌سپارند. به‌عنوان مثال، اگرچه میم‌های مرتبط با تفکرات مذهبی یا سیاسی ممکن است برای افراد دارنده‌شان مفید باشند، اما همین میم‌ها زمانی که به افرادی با میم‌های سیاسی و فرهنگی متفاوت تحمیل شوند، ممکن است باعث آسیب شود، مانند اتفاقی که در جریان ازدست‌رفتن سنت‌های مذهبی، ثبات اجتماعی یا سیاسی می‌افتد. میم‌های مرتبط با تفکرات مذهبی یا سیاسی نیز ممکن است مورد سوءاستفاده قرار گیرند؛ مثل مواردی از فرقه‌های مذهبی یا دسته‌های افراطی که ممکن است منجر به مرگ افراد شوند. از سوی دیگر میم‌های مفید می‌توانند شامل مواردی باشند که سلامت و بقای انسان را ارتقا می‌دهند مانند میم‌های مرتبط با بهداشت.

میم اینترنتی

در اوایل قرن بیست‌ویکم میم‌های اینترنتی یا میم‌هایی که در فرهنگ اینترنتی پدیدار می‌شوند، محبوبیت یافتند و علاقه‌ای دوباره به مفهوم میم ایجاد کردند. میم‌های اینترنتی از طریق تقلید، معمولاً به‌وسیلۀ ایمیل، رسانه‌های اجتماعی و انواع مختلف وب‌سایت‌ها از فردی به فرد دیگر انتشار می‌یابند. آنها اغلب به‌شکل تصاویر، ویدئوها یا سایر رسانه‌هایِ حاوی اطلاعات فرهنگی هستند که به‌جای جهش تصادفی، افراد عمداً آنها را تغییر داده‌اند. بااین‌حال تغییر تعمدی آنها، تلقی اصلی داوکینز از میم‌ها را نقض می‌کند و به همین دلیل داوکینز و تا حدی دیگرمحققان میم‌های اینترنتی را علی‌رغم شباهتشان به دیگر انواع میم‌ها، بازنمود متفاوتی از مفهوم میم (در معنایی که آنها آن را اول‌بار وضع کردند) می‌پندارند.

«کارناوال ونیز»، پیترو لونگی
دیدگاه کاربران
علیرضا محسنی
1401/1/27
ممنون بابت مقاله‌ی خوبتون
دیدگاه خود را بنویسید: